Riskli Yapı Yıkımı ve Yeniden İnşa: Hangi Durumda İzin Verilir?

Yapı riskli ilan edildikten sonra yıkılması halinde yeniden inşasının mümkün olup olmadığı, yıkılan yapının bulunduğu alanın imar durumu ve ilgili mevzuata bağlıdır. Bununla ilgili temel prensipler şu şekilde açıklanabilir:

1. Riskli Yapının Durumu

• Planlı veya plansız alan fark etmeksizin, bir yapının riskli olup olmadığını değerlendirmek için başvuru yapılabilir.

• Yapı ruhsatlı, kaçak, tarla üzerinde, hatta orman içinde olabilir. Bu durum, riskli yapı raporu alınmasına engel teşkil etmez.

• Yapının riskli olduğu tespit edilirse, ilgili mevzuata göre yıkım gerçekleştirilir.

2. Yeniden İnşa Durumu

Riskli yapı yıkıldıktan sonra yeniden yapılabilmesi aşağıdaki kriterlere dayanır:

a. İmar Durumuna Göre Yeniden İnşa:

• İmarlı bir arsa üzerindeki yapı: Yeni yapı izni için mevcut imar planı dikkate alınır. Mevcut plana uygun olarak yapı ruhsatı alınabilir.

• İmarsız veya yeşil alan: Yapının bulunduğu alan yeşil alan, koruma alanı veya benzeri kısıtlamalara tabi ise yeniden yapı inşa edilmesi mümkün değildir.

b. Arazi Türüne Göre Yeniden İnşa:

• Tarla üzerindeki yapı: Tarla statüsünde olan bir alanda yeniden inşa, 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’na tabidir.

• Köy veya kırsal mahalle: Kırsal alanlarda yapılaşma, Kırsal Mahalle ve Kırsal Yerleşik Alan Yönetmeliği’ne göre düzenlenir.

c. Plan Değişiklikleri ve Kazanılmış Hak:

• Riskli yapı tespitinden sonra yıkılan bir bina, bulunduğu alandaki imar planı değişmişse veya iptal edilmişse, yeni yapı yalnızca yeni plana uygun olarak inşa edilebilir.

• Önceki plan, kazanılmış hak sağlamaz. Ancak, bazı yerel yönetimlerin özel düzenlemeleri olabilir. Örneğin, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, önceki imar planının dönüşüm projelerinde avantaj sağladığı durumlarda kullanılabileceğine dair plan notları eklemiştir.

3. Mevzuata Dayalı İnceleme

Yapının yeniden inşası ile ilgili kararlar aşağıdaki düzenlemelere göre değerlendirilir:

• 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun: Riskli yapıların tespiti ve dönüşüm sürecini düzenler.

• 3194 sayılı İmar Kanunu: Yapılaşma ve imar planlarıyla ilgili genel hükümleri kapsar.

• 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu: Tarım arazilerinde yapılaşma koşullarını belirler.

• Kırsal Mahalle ve Kırsal Yerleşik Alan Yönetmeliği: Köy ve kırsal alanlarda yapılaşmaya dair düzenlemeler içerir.

4. Sonuç

Riskli yapı yıkıldıktan sonra yeniden inşa, bulunduğu alanın imar planına ve arazinin türüne bağlıdır. Eğer yapı planlı bir alanda bulunuyorsa yeni yapı ruhsatı, güncel plana uygun olarak alınabilir. Ancak plansız veya imarsız bir alandaysa, yeniden inşa ancak ilgili kanun ve yönetmeliklerin izin verdiği ölçüde yapılabilir.