Yapay Zeka Kanunu Nedir?

Yapay Zeka (YZ), günümüzde hızla gelişen ve hayatımızın her alanına nüfuz eden bir teknoloji haline gelmiştir. Avrupa Birliği (AB), bu teknolojinin potansiyel risklerini ve faydalarını dikkate alarak, 8 Nisan 2024 tarihinde Yapay Zeka Kanunu'nu kabul etmiştir. Bu kanun, dünya genelinde yapay zekanın geliştirilmesi, kullanımı ve pazarlanmasını düzenleyen ilk kapsamlı yasal çerçeve olma özelliğine sahiptir.

Kanunun Amacı

Yapay Zeka Kanunu’nun temel amacı, YZ teknolojilerinin insan haklarına, güvenliğine ve refahına zarar vermeden geliştirilmesini ve kullanılmasını sağlamaktır. Bu doğrultuda kanun, çeşitli risk kategorilerine göre yapay zeka sistemlerini sınıflandırarak, her kategori için belirli gereklilikler ve yükümlülükler getirmektedir.

Yapay Zeka Kanunu’nun Risk Kategorileri

Kabul Edilemez Risk

Kabul edilemez risk kategorisindeki sistemler, kişilerin canına, sağlığına veya temel haklarına doğrudan ve ciddi tehdit oluşturan yapay zeka sistemleridir. Örneğin, otonom silahlar ve bireylerin biyometrik verilere dayalı olarak kitlesel izlenmesi gibi uygulamalar bu kategoride yer almaktadır. Bu tür sistemlerin kullanımı tamamen yasaklanmıştır.

Yüksek Risk

Yüksek risk kategorisi, kişilerin güvenliğine, finansal durumuna veya temel haklarına önemli ölçüde zarar verebilecek sistemleri içerir. Örneğin, kredi verme sistemleri, tıbbi teşhis sistemleri ve kamu hizmetleri için kullanılan YZ uygulamaları bu grupta yer alır. Bu sistemler için sıkı denetim ve belgelendirme gereklilikleri öngörülmektedir. Şirketler, yüksek riskli sistemlerin güvenliğini ve etkinliğini sağlamak için belirli standartları karşılamak zorundadır.

Sınırlı Risk

Sınırlı risk kategorisindeki sistemler, kişilerin güvenliğine, finansal durumuna veya temel haklarına zarar verebilecek potansiyel taşır ancak bu risk daha az ciddidir. Sohbet robotları ve reklamcılıkta kullanılan yapay zeka teknolojileri bu kategoriye örnek olarak verilebilir. Bu tür sistemler için daha hafif düzenleyici gereklilikler söz konusudur.

Düşük Risk

Düşük risk kategorisindeki sistemler, kişilerin güvenliğine, finansal durumuna veya temel haklarına zarar verme olasılığı düşük olan sistemlerdir. Oyunlar ve dil çeviri araçları bu kategoride yer almaktadır. Düşük riskli sistemler için temel gereklilikler minimal düzeydedir, ancak yine de kullanıcıların bilgilendirilmesi ve şeffaflık gibi bazı yükümlülükler bulunmaktadır.

Şirketleri Nasıl Etkiliyor?

Risk Kategorilerine Göre Sınıflandırma

Yapay Zeka Kanunu, YZ kullanan veya geliştiren tüm şirketleri etkilemektedir. İlk olarak, şirketlerin YZ sistemlerini risk kategorilerine göre sınıflandırmaları gerekmektedir. Bu sınıflandırma, sistemlerin hangi düzenleyici gerekliliklere tabi olacağını belirler ve şirketlerin uyum sürecini yönetmelerine yardımcı olur.

Risk Değerlendirmesi ve Etki Analizi

Kanuna uyum sağlamak için şirketlerin uygun risk değerlendirmesi ve etki analizi yapmaları gerekmektedir. Bu süreç, YZ sistemlerinin potansiyel risklerini belirlemek ve bu risklerin nasıl yönetileceğini planlamak için kritik öneme sahiptir. Şirketler, bu analizleri düzenli olarak güncelleyerek, yeni ortaya çıkan risklere karşı proaktif önlemler almalıdır.

Teknik ve Organizasyonel Önlemler

Yapay Zeka Kanunu, şirketlerin belirli teknik ve organizasyonel önlemler almasını zorunlu kılmaktadır. Bu önlemler, sistemlerin güvenliğini, doğruluğunu ve etik kullanımını sağlamayı amaçlamaktadır. Özellikle yüksek riskli sistemler için bu tür önlemler daha kapsamlı ve detaylıdır.

Veri Koruma ve Siber Güvenlik

YZ sistemlerinin veri koruma ve siber güvenlik gerekliliklerine uyması gerekmektedir. Bu kapsamda, kişisel verilerin işlenmesi ve saklanması sırasında yüksek güvenlik standartlarının uygulanması zorunludur. Ayrıca, veri sızıntılarına karşı etkili önlemler alınmalı ve herhangi bir güvenlik ihlali durumunda hızlı bir şekilde müdahale edilmelidir.

Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik

Şirketler, YZ sistemlerinin şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkelerine uygun olarak çalışmasını sağlamak zorundadır. Bu, kullanıcıların sistemlerin nasıl çalıştığını anlamalarına yardımcı olacak bilgilerin sağlanmasını ve şirketlerin YZ sistemlerinin kullanımından doğan sorumluluklarını kabul etmelerini gerektirir.

Yetkili Makamlarla İş Birliği

Yapay Zeka Kanunu, şirketlerin yetkili makamlarla iş birliği yapmasını zorunlu kılmaktadır. Bu iş birliği, düzenleyici gerekliliklerin karşılanması ve herhangi bir uyumsuzluk durumunda hızlı bir şekilde çözüm bulunmasını amaçlamaktadır. Şirketler, denetim ve inceleme süreçlerinde yetkili makamlarla etkin bir iletişim kurmalıdır.

Şirketlerin Uyum Sürecinde Yapması Gerekenler

YZ Politikalarının ve Prosedürlerinin Gözden Geçirilmesi

Şirketlerin, mevcut YZ politikalarını ve prosedürlerini gözden geçirmeleri ve gerektiğinde güncellemeleri gerekmektedir. Bu süreç, kanunun gerekliliklerine uyum sağlamak için kritik öneme sahiptir. Şirketler, politikalarının YZ sistemlerinin etik ve güvenli kullanımını destekleyecek şekilde tasarlandığından emin olmalıdır.

Personel Eğitimi

Kanuna uyum sağlamak için şirketlerin gerekli personel eğitimini vermeleri gerekmektedir. Bu eğitimler, çalışanların YZ sistemlerinin kullanımına dair bilgi ve becerilerini artırmayı ve kanunun gerekliliklerini anlamalarını sağlamayı amaçlamaktadır. Eğitim programları, düzenli olarak güncellenmeli ve yeni gelişmeler ışığında revize edilmelidir.

Teknolojik Altyapının Güncellenmesi

Şirketlerin, teknolojik altyapılarını Yapay Zeka Kanunu’nun gerekliliklerine uygun hale getirmeleri gerekmektedir. Bu kapsamda, veri güvenliği, sistem performansı ve uyumluluk açısından gerekli iyileştirmeler yapılmalıdır. Teknolojik altyapının güncellenmesi, şirketlerin YZ sistemlerini etkin ve güvenli bir şekilde yönetmelerine yardımcı olacaktır.

Uyumluluk Denetimleri

Şirketler, YZ sistemlerinin kanuna uygunluğunu sağlamak için düzenli olarak uyumluluk denetimleri gerçekleştirmelidir. Bu denetimler, sistemlerin performansını ve güvenliğini değerlendirmek ve olası uyumsuzlukları tespit etmek amacıyla yapılmalıdır. Denetim sonuçlarına göre, gerekli düzeltici ve önleyici önlemler alınmalıdır.

Yapay Zeka Kanunu’nun Faydaları

Güvenli ve Etik YZ Kullanımı

Yapay Zeka Kanunu, YZ sistemlerinin güvenli ve etik bir şekilde kullanılmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Bu sayede, kullanıcıların güvenliği ve hakları korunmakta ve teknolojinin olumsuz etkilerinden kaçınılmaktadır. Kanunun getirdiği düzenlemeler, YZ teknolojilerinin toplum için daha güvenli ve faydalı hale gelmesine katkıda bulunmaktadır.

Rekabet Avantajı

Kanuna uyum sağlayan şirketler, rekabet avantajı elde edebilirler. Güvenli ve etik YZ kullanımına yönelik düzenlemelere uygun hareket eden şirketler, tüketici güvenini kazanarak pazar paylarını artırabilirler. Ayrıca, yüksek standartlarda YZ sistemleri geliştiren şirketler, uluslararası pazarlarda da rekabetçi bir konuma gelebilirler.

İnovasyonun Teşvik Edilmesi

Yapay Zeka Kanunu, inovasyonu teşvik etmektedir. Belirli risk kategorilerine yönelik düzenlemeler, şirketlerin yeni ve yenilikçi YZ çözümleri geliştirmesine olanak tanımaktadır. Kanunun sağladığı yasal çerçeve, şirketlerin araştırma ve geliştirme faaliyetlerini destekleyerek, YZ alanında ilerlemeyi hızlandırmaktadır.

Yapay Zeka Kanunu’na Uyum Stratejileri

Uyum Ekibinin Oluşturulması

Şirketler, Yapay Zeka Kanunu’na uyum sağlamak için özel bir uyum ekibi oluşturmalıdır. Bu ekip, kanunun gerekliliklerini anlamak, gerekli önlemleri planlamak ve uygulamak için kritik bir rol oynamaktadır. Uyum ekibi, farklı departmanlardan temsilciler içermeli ve YZ sistemlerinin tüm aşamalarında uyum sürecini yönetmelidir.

Sürekli Eğitim ve Bilgilendirme

Şirketlerin, çalışanlarını sürekli olarak eğitmeleri ve bilgilendirmeleri gerekmektedir. Bu eğitimler, YZ sistemlerinin etik ve güvenli kullanım

ını teşvik etmekte ve çalışanların kanunun gerekliliklerini anlamalarını sağlamaktadır. Ayrıca, yeni gelişmeler ve düzenlemeler hakkında düzenli bilgilendirme toplantıları düzenlenmelidir.

Teknolojik Yatırımlar

YZ sistemlerinin güvenli ve uyumlu hale getirilmesi için teknolojik yatırımlar yapılmalıdır. Bu yatırımlar, veri koruma, siber güvenlik ve sistem performansı alanlarında olmalıdır. Şirketler, teknolojik altyapılarını güncelleyerek, YZ sistemlerinin kanuna uygun çalışmasını sağlayabilirler.

İletişim ve İş Birliği

Yetkili makamlarla etkin bir iletişim ve iş birliği sağlanmalıdır. Şirketler, düzenleyici kurumlarla sürekli iletişim halinde olarak, kanunun gerekliliklerini ve güncellemelerini takip etmelidir. Bu iş birliği, uyum sürecinin daha verimli ve etkin bir şekilde yönetilmesine yardımcı olur.

Düzenli Denetimler ve Raporlama

YZ sistemlerinin uyumunu sağlamak için düzenli denetimler ve raporlama süreçleri oluşturulmalıdır. Bu denetimler, sistemlerin performansını ve güvenliğini değerlendirmek için yapılmalı ve sonuçlar raporlanarak gerekli düzeltici önlemler alınmalıdır. Raporlama süreçleri, şirketlerin uyum durumlarını sürekli olarak izlemelerine ve iyileştirmelerine olanak tanır.

Yapay Zeka Kanunu’nun Geleceği

Küresel Etkiler

Yapay Zeka Kanunu, sadece Avrupa Birliği içinde değil, küresel ölçekte de önemli etkiler yaratacaktır. Diğer ülkeler ve bölgeler, AB'nin bu düzenlemesini örnek alarak kendi YZ yasalarını geliştirebilirler. Bu durum, küresel düzeyde YZ kullanımında daha yüksek standartların oluşmasına ve uyumun artmasına katkıda bulunabilir.

Teknolojik Gelişmeler ve Yenilikler

Yapay Zeka Kanunu, teknolojik gelişmeleri ve yenilikleri teşvik eden bir rol oynayacaktır. Kanunun getirdiği düzenlemeler, YZ alanında daha güvenli ve etik çözümler geliştirilmesini destekleyecektir. Bu durum, YZ teknolojilerinin daha geniş bir kitle tarafından kabul görmesini ve kullanılmasını sağlayacaktır.

Toplumsal ve Ekonomik Dönüşüm

Kanun, toplumsal ve ekonomik dönüşümü hızlandıracaktır. Güvenli ve etik YZ kullanımı, toplumsal refahı artıracak ve ekonomik büyümeye katkıda bulunacaktır. Ayrıca, YZ teknolojilerinin daha geniş bir yelpazede kullanılması, yeni iş alanlarının ve fırsatlarının ortaya çıkmasını sağlayacaktır.

Sonuç

Yapay Zeka Kanunu, YZ teknolojilerinin güvenli, etik ve sorumlu bir şekilde geliştirilmesi ve kullanılması için kapsamlı bir yasal çerçeve sunmaktadır. Şirketler, bu kanuna uyum sağlamak için gerekli adımları atarak, hem yasal yükümlülüklerini yerine getirmeli hem de rekabet avantajı elde etmelidir. Kanunun getirdiği düzenlemeler, YZ alanında inovasyonu teşvik ederek, teknolojinin toplum ve ekonomi üzerinde olumlu etkiler yaratmasını sağlayacaktır.

Kaynakça

• European Union. (2024). Artificial Intelligence Act. Retrieved from https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:52021PC0206

• High-Level Expert Group on Artificial Intelligence. (2023). Ethics Guidelines for Trustworthy AI. Retrieved from https://ec.europa.eu/digital-strategy/news-redirect/67207

• OECD. (2022). OECD AI Principles. Retrieved from https://www.oecd.org/going-digital/ai/principles/

Özmen Mali Müşavirlik İletişim

Merkez Ofis

Deluxia Palace A-157-A 158 Teknik Yapı Batı Ataşehir-İstanbul

Operasyon Merkezi

Gold-TRC Plaza -Altay Çeşme Mah. İTO Hizmet Binası No:19 Kat-6 Maltepe-İstanbul

Mail adresimiz info@ozmconsultancy.com

İletişim numaralarımız

0216 510 59 19
0216 510 59 20
0216 352 29 61
0216 371 07 46

Mobil: 0 506 682 96 55