Dernek veya Vakıflara Ait İktisadi İşletmeler: Sıkça Sorulan Sorular ve Detaylı Rehber
Dernek veya Vakıflara Ait İktisadi İşletmeler: Sıkça Sorulan Sorular ve Detaylı Rehber
Dernek veya Vakıflara Ait İktisadi İşletmeler: Sıkça Sorulan Sorular ve Detaylı Rehber
Dernekler ve vakıfların vergilendirilmesi konusunda önemli noktalar nelerdir? Bu yazıda, dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmelerin özellikleri, vergilendirme süreçleri ve ticari faaliyetlerle ilgili sıkça sorulan sorulara yanıt bulabilirsiniz. Ayrıca, örnek olaylar, tablolar ve madde madde açıklamalarla karmaşık kavramları anlaşılır hale getirdik.
1. Dernek Nedir?
- Kanuni Tanım:
5253 sayılı Dernekler Kanunu’na göre dernek; kazanç paylaşma dışında, kanunlarla yasaklanmamış belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere en az yedi gerçek veya tüzel kişinin oluşturduğu tüzel kişiliğe sahip topluluklardır.
2. Vakıf Nedir?
- Kanuni Tanım:
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’na göre vakıf; belirli ve sürekli bir amaca hizmet etmek üzere gerçek veya tüzel kişiler tarafından yeterli mal ve hakların tahsis edilmesiyle oluşan tüzel kişiliğe sahip bir yapıdır.
3. Dernek ve Vakıfların Vergi Durumu Nedir?
- Vergi Mükellefiyeti:
Dernek veya vakıflar (tüzel kişilikleri itibarıyla) kurumlar vergisinin konusu dışındadır. Ancak, bu yapılara ait iktisadi işletmeler kurumlar vergisi mükellefidir.
| Durum | Vergi Durumu |
| Dernek veya vakfın tüzel kişiliği | Kurumlar vergisi dışında |
| İktisadi işletmeler | Kurumlar vergisi mükellefi |
4. İktisadi İşletme Nedir?
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 2. maddesine göre, dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler; ticari, sınai ve zirai faaliyet gösteren ve sermaye şirketi ya da kooperatif olmayan işletmelerdir.
Bir iktisadi işletmenin unsurları şunlardır:
Dernek veya vakfa ait ya da bağlı olması.
Ticari, sınai veya zirai alanda faaliyet göstermesi.
Devamlılık unsuru taşıması.
5. İktisadi İşletme Sayılabilmesi için Gerekli Şartlar Nelerdir?
| Şart | Açıklama |
| Bağlılık | İşletmenin dernek veya vakfa sermaye ya da idari açıdan bağlı olması gerekir. |
| Devamlılık | Ticari faaliyetlerin bir hesap dönemi içinde birden fazla kez yapılması devamlılık şartını oluşturur. |
| Ticari Organizasyon | Sermaye tahsisi, işyeri açılması veya personel istihdamı gibi ticari faaliyetlerin bulunması. |
6. Hangi Faaliyetler İktisadi İşletme Oluşturur?
Örnek 1:
Bir dernek bir kitabı basarak satışa sunarsa ve bu kitap birden fazla kişiye pazarlanırsa, faaliyet ticari sayılır ve iktisadi işletme oluşur.Örnek 2:
Bir derneğin, bağışlarla alınan parayı menkul kıymet alım-satımında kullanması ve bu faaliyet için eleman istihdam etmesi, ticari organizasyon oluştuğu anlamına gelir.
7. Devamlılık Unsuru Nedir?
Devamlılık, ticari faaliyetlerin bir hesap dönemi içinde birden fazla kez yapılmasını ifade eder. Ancak ticari organizasyon gerektiren ve belirli bir amaca hizmet eden tek bir işlem de devamlılık kabul edilebilir.
- Örnek:
Bir dernek tarafından bir yıl içinde düzenlenen kermes, konser gibi etkinlikler devamlılık unsuru taşır ve iktisadi işletme sayılır.
8. Ticari Faaliyetler Hangi Durumlarda Vergiye Tabidir?
| Durum | Vergilendirme Durumu |
| Derneğin bağış toplaması | Vergiye tabi değildir |
| Eğitim ve sağlık hizmetlerinin ücretsiz verilmesi | Vergiye tabi değildir |
| Eğitim veya sağlık hizmetleri için ücret alınması | İktisadi işletme oluşur ve vergiye tabidir. |
| Kermes, tiyatro, konser gibi etkinliklerden gelir elde edilmesi | İktisadi işletme sayılır ve vergiye tabidir. |
9. Kâr Amacı Gütmeyen İşletmeler de Vergiye Tabi Olur mu?
Evet, kâr amacı güdülmese bile işletme faaliyetlerinin devamlı olması ve bedel karşılığı hizmet verilmesi durumunda iktisadi işletme sayılır.
10. İktisadi İşletmenin Vergilendirme Süreci Nasıldır?
İktisadi işletme, dernek veya vakfa bağlı tüzel bir yapıysa, kurumlar vergisi mükellefi bu tüzel yapı olur.
Tüzel kişiliği yoksa, vergi sorumluluğu dernek veya vakfa aittir.
| Durum | Vergi Sorumlusu |
| İktisadi işletmenin tüzel kişiliği var | İktisadi işletme |
| Tüzel kişiliği yok | Dernek veya vakıf |
11. İktisadi İşletmeler Hangi Faaliyetleri Yürütebilir?
Ticari Faaliyetler: Mal ve hizmet alım-satımı.
Sınai Faaliyetler: Üretim ve sanayi faaliyetleri.
Zirai Faaliyetler: Tarım ve hayvancılık işleri.
12. Ticari Organizasyon Gerekliliği Nedir?
Bir faaliyet ticari organizasyonu gerektiriyorsa ve düzenli olarak yapılıyorsa, iktisadi işletme olarak kabul edilir. Örneğin:
Yıllık düzenlenen konser ve kermesler.
Mevsimlik havuz veya plaj işletmeleri.
13. Vergiye Tabi Olmayan Durumlar Nelerdir?
Derneğin, üyelerinden bağış toplaması.
Bir malın maliyet fiyatına satışının yapılması.
Ticari organizasyon gerektirmeyen münferit işlemler.
14. Yabancı Dernek ve Vakıflar İçin Vergi Durumu Nedir?
Sermaye şirketleri ve kooperatifler haricinde kalan yabancı dernek veya vakıflara bağlı iktisadi işletmeler de Türkiye'de aynı kurallara tabidir.
Özet Tablolar
Dernek veya Vakıf Faaliyetlerinin Vergilendirilmesi
| Faaliyet Türü | Vergi Durumu |
| Bağış Toplama | Vergiye tabi değil |
| Kitap Yayını ve Satışı | İktisadi işletme, vergiye tabi |
| Eğitim Hizmetlerinin Ücretsiz Verilmesi | Vergiye tabi değil |
| Eğitim Hizmetleri İçin Ücret Alınması | İktisadi işletme, vergiye tabi |
İktisadi İşletme Şartları
| Şart | Açıklama |
| Bağlılık | Dernek veya vakfa idari ya da sermaye açısından bağlı. |
| Devamlılık | Faaliyetlerin bir hesap döneminde tekrarlanması. |
| Ticari Organizasyon | Sermaye tahsisi, işyeri açılması gibi unsurlar. |
Sonuç:
Dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmelerin vergilendirilmesi, ticari faaliyetlerin devamlılığı ve organizasyon yapısıyla doğrudan ilişkilidir. Bu yazıda yer alan bilgiler, dernek ve vakıf yöneticilerinin kurumlar vergisi yükümlülüklerini daha iyi anlamalarına yardımcı olacaktır.
Sorularınız ile ilgili bizimle iletişime geçebilirsiniz.
