Kooperatiflerin Vergilendirilmesi: Sıkça Sorulan Sorular ve Rehber

Kooperatiflerin Vergilendirilmesi: Sıkça Sorulan Sorular ve Rehber

Kooperatifler hangi durumlarda kurumlar vergisinden muaftır? Ortak dışı işlemler nasıl değerlendirilir? Bu yazıda, kooperatiflerin vergisel durumu ve muafiyet şartları detaylı bir şekilde açıklanacaktır. Örneklerle zenginleştirilmiş rehberimizde, okuyucuların bu önemli konuda doğru bilgiye ulaşması amaçlanmıştır.

1. Kooperatif Nedir?

• Tanım:
  Kooperatifler, üyelerin meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı dayanışma ve yardımlaşma ile sağlamak amacıyla kurulan tüzel kişiliklerdir.

• Vergisel Durum:
  Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 4. maddesine göre, tüketim ve taşımacılık kooperatifleri dışında kalan kooperatifler belirli şartları sağladıkları takdirde kurumlar vergisinden muaftır.

2. Kooperatiflerin Muafiyet Şartları Nelerdir?

Kooperatiflerin kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabilmesi için ana sözleşmelerinde aşağıdaki hükümlerin bulunması ve bu hükümlere fiilen uyulması gerekmektedir:

1. Sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması.

2. Yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesi.

3. Yedek akçelerin ortaklara dağıtılmaması.

4. Sadece ortaklarla iş yapılması.

3. Muafiyet Şartlarının Detaylı İncelemesi

3.1. Sermaye Üzerinden Kazanç Dağıtılmaması

• Koşul:
  Sermaye üzerinden kazanç dağıtılması kooperatifleri sermaye şirketlerine benzetir. Bu nedenle, ana sözleşmede bu tür bir dağıtım yapılmayacağı açıkça belirtilmeli ve bu kurala fiilen uyulmalıdır.

3.2. Yönetim Kuruluna Kazanç Payı Verilmemesi

• Koşul:
  Yönetim kurulu başkan ve üyelerine kâr üzerinden ödeme yapılması durumunda muafiyet ihlal edilmiş olur. Ana sözleşmede bu hükme yer verilmeli ve uygulamada da buna uygun hareket edilmelidir.

3.3. Yedek Akçelerin Dağıtılmaması

• Koşul:
  Yedek akçelerin ortaklara sermaye oranına veya kooperatifle yaptıkları işlem miktarına göre dağıtılması yasaktır. Yedek akçeler kooperatifin ortak amaçlarına hizmet etmelidir.

3.4. Sadece Ortaklarla İş Yapılması

• Koşul:
  Kooperatiflerin temel amacı üyelerinin ekonomik çıkarlarını korumaktır. Bu nedenle, faaliyetler yalnızca ortaklarla sınırlı olmalı ve bu ilke ana sözleşmede yer almalıdır.

4. Ortak Dışı İşlemler ve Muafiyete Etkisi

4.1. Ortak Dışı İşlemler Nedir?

Ortak dışı işlemler şunları kapsar:

1. Ortak olmayanlarla yapılan ticari işlemler.

2. Ortaklarla, kooperatif ana sözleşmesinde belirtilmeyen faaliyetler.

5. Üretim Kooperatiflerinde Ortak Dışı İşlemler

Örnek:

• Süt Kooperatifi:
  Ortaklardan alınan sütlerin peynir olarak işlenip satılması ortak dışı işlem kabul edilir. Ancak sütlerin işlenmeden satılması durumunda bu işlem ortak dışı işlem sayılmaz.

6. Kredi Kooperatiflerinde Ortak Dışı İşlemler

Kredi kooperatifleri, fonlarını yalnızca ortaklarına kredi olarak sunabilir. Ortak olmayanlara kredi verilmesi durumunda bu işlemler ortak dışı işlem sayılır ve muafiyet etkilenir.

7. Yapı Kooperatiflerinde Ortak Dışı İşlemler

Örnek:

• Sosyal Tesisler:
  Yapı kooperatifleri, üyelerine yönelik sosyal tesisler inşa edebilir. Ancak bu tesislerin kooperatif tarafından işletilmesi, muafiyet şartlarının ihlali anlamına gelir.

8. Ortak Dışı İşlemlerden Kaynaklanan Gelirlerin Vergilendirilmesi

1/1/2018 tarihinden itibaren, ortak dışı işlemler nedeniyle muafiyet şartları etkilenmez. Ancak bu işlemlerden elde edilen kazançlar, kooperatif tüzel kişiliğine bağlı ayrı bir iktisadi işletme olarak vergilendirilir.

Örnek:

• Narenciye Kooperatifi:
  Ortaklardan alınan narenciyenin reçel olarak satılması, ortak dışı işlem kabul edilir ve bu kazanç, ayrı bir iktisadi işletme olarak vergilendirilir.

9. Yapı Kooperatifleri için Özel Muafiyet Şartları

Yapı kooperatiflerinin muafiyet şartları şunlardır:

1. Yönetim kurulunda inşaat işini üstlenen kişiler bulunmamalıdır.

2. Yapı ruhsatı ve arsa tapusu kooperatif adına olmalıdır.

10. Tam Mükellefiyete Tabi Kurumlardan Elde Edilen Gelirler

Kooperatiflerin, tam mükellefiyete tabi bir şirketin sermayesine katılması veya bu iştiraklerden kazanç elde etmesi muafiyet şartlarını etkilemez.

Özet Tablolar

Kooperatiflerin Muafiyet Şartları

Ortak Dışı İşlemlerin Durumu

Sonuç:

Kooperatiflerin kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanması için ana sözleşmelerinin ve faaliyetlerinin belirli kurallara uygun olması gerekir. Bu yazıda yer alan açıklamalar, kooperatif yöneticilerinin vergisel durumlarını doğru yönetmelerine rehberlik edecektir.

Özmen Mali Müşavirlik